14.2 : Karboksilik Asit Türevlerinin İsimlendirilmesi: Asit Halojenürler, Esterler ve Asit Anhidritler

Asit Halojenürlerin Adlandırılması

IUPAC ve asit halojenürlerin yaygın isimleri, "ik asit"in "il halojenür" olarak değiştirilmesiyle karşılık gelen karboksilik asitlerden türetilir. Örneğin, aşağıda gösterildiği gibi, IUPAC adı etanoil klorür etanoik asitten türetilir ve yaygın adı olan asetil klorür, asetik asitten elde edilir.

IUPAC:	Etanoik asit	Etanoil klorür
Yaygın:	Asetik asit	Asetil klorür

Siklik asit halojenürler, "karboksilik asit" son ekinin "karbonil halojenür" ile değiştirilmesiyle adlandırılır. Örneğin asetil klorür grubu bir sikloheksan halkasına bağlıysa, ortaya çıkan bileşiğe sikloheksankarbonil klorür adı verilir ve ana sikloheksankarboksilik asitten türetilir.

IUPAC:	Sikloheksankarboksilik asit	Sikloheksankarbonil klorür
Yaygın:	Sikloheksankarboksilik asit	Sikloheksankarbonil klorür

Esterlerin Adlandırılması

Esterler, önce oksijen atomuna bağlı alkil grubuna atıfta bulunularak ve ardından "ik asit" son ekinin "ate" ile değiştirildiği asidin adı eklenerek adlandırılır. Bu örnekte esterin IUPAC adı, etanoik asitten türetilen metil etanoattır ve yaygın adı olan metil asetat, asetik asitten elde edilir.

IUPAC:	Etanoik asit	Metil etanoat
Yaygın:	Asetik asit	Metil asetat

Laktonlar olarak da adlandırılan siklik esterler, ana asidin "ik asit" son ekinin "olakton" ile değiştirilmesi ile adlandırılır. Aşağıdaki örnek, IUPAC ve ortak adların sırasıyla butanolakton ve butirolakton olduğu siklik dört atomlu ester örneğidir.

IUPAC adları için, oksijen atomunun halka üzerindeki konumu, karbonil karbondan başlayarak karbonların numaralandırılması ve bunun bir önek olarak eklenmesiyle çıkarılır. Böylece butanolakton 4-butanolakton haline gelir. Yaygın adlarda sayının yerini Yunanca bir harf alır; ancak karbonil karbona bitişik karbon atomu ilk olarak etiketlenir ve γ-⁠butirolakton adı verilir.

IUPAC:	Bütanoik asit	4-Butanolakton
4-Butanolakton	Bütirik asit	γ-Butirolakton

Asit Anhidritlerin Adlandırılması

Asit anhidritler simetrik veya simetrik olmayabilir. Simetrik anhidritler, iki özdeş karboksilik asidin karışımından oluşur ve "asit" son ekinin "anhidrit" ile değiştirilmesiyle adlandırılır. Örneğin, IUPAC adı etanoik anhidrit, etanoik asitten türetilir ve yaygın adı olan asetik anhidrit, asetik asitten elde edilir.

IUPAC:	Etanoik asit	Etanoik anhidrit
Yaygın:	Asetik asit	Asetik anhidrit

Bunun aksine, simetrik olmayan anhidritler, iki farklı asidin karışımından oluşur ve her iki asit de alfabetik sırayla belirtilerek ve ardından "anhidrit" son eki getirilerek adlandırılır. Aşağıdaki örnekte IUPAC ve yaygın isimler sırasıyla etanoik propanoik anhidrit ve asetik propiyonik anhidrittir.

IUPAC:	Etanoik asit	Propanoik asit	Etanoik propanoik anhidrit
Yaygın:	Asetik asit	Propiyonik asit	Asetik propiyonik anhidrit

Asiklik asit anhidritlerin aksine, siklik anhidritler dikarboksilik asitlerden sentezlenir. Bununla birlikte, isimlendirme aynı kurallara tabidir ve bileşikler, "asit" son ekinin "anhidrit" ile değiştirilmesiyle adlandırılır. Aşağıda gösterildiği gibi, IUPAC adı bütandioik anhidrit, bütandioik asitten türetilir ve yaygın adı olan süksinik anhidrit, süksinik asitten elde edilir.

IUPAC:	Bütandioik asit	Bütandioik anhidrit
Yaygın:	Süksinik asit	Süksinik anhidrit